کنترل و ارزیابی عملکرد بهره‌برداری شبکه‌های آبیاری

مديريت مناسب شبكه‌های آبياری و زهکشی نیازمند پایش و ارزیابی مستمر عملکرد بهره‌برداری شبکه‌ها می‌باشد. برای کنترل و ارزیابی عملکرد شبکه آبیاری نیاز به الگوی مصرف بهینه آب کشاورزی است. بر اساس این الگو، برنامه بهره‌برداری تهیه می‌شود. هدف اصلی از انجام پایش و ارزیابی عملکرد بهره‌برداری شبکه‌های آبیاری، بهبود و ارتقای سطح خدمات آبیاری و مدیریت شبکه می‌باشد. برای این منظور، معمولاً عملکرد بهره‌برداری شبکه آبیاری با برنامه بهره‌برداری، روزانه، هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه مقایسه می‌شود تا ضعف‌ها و قوت‌ها برای ارتقای سیستم بهره‌برداری شبکه شناسایی گردد. در حقیقت کنترل و ارزیابی عملکرد بهره‌برداری شبکه آبیاری برای بهبود نتایج بهره‌برداری و فرآیندهای رسیدن به آن است.

در فرآیند پایش و ارزیابی عملکرد بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری و زهکشی توانمندی و قابلیت‌های فردی و تیمی کارکنان بهره‌برداری شناسایی می‌شود. بر این اساس می‌توان برای ارتقا، آموزش و توانمندسازی کارکنان برنامه‌ریزی و اقدام نمود. مقصود از کنترل و ارزیابی عملکرد، افزایس انگیزه در کارکنان و حتی نمایندگان آ‌ب‌بران برای مدیریت صحیح شبکه آبیاری است، نه توبیخ آنها. بایستی عملکرد مطلوب در بهره‌برداری شبکه آبیاری مورد تشویق واقع شود و از عملکرد نامطلوب ممانعت گردد. برای پایش و کنترل فعالیت‌های بهره‌برداری، تهیه فرآیند و گردش‌کار انجام عملیات بهره‌برداری، وظایف کاری هر فرد یا تیم بهره‌برداری، چک لیست‌ها و جداول مستندسازی روزانه، ماهانه و سالانه ضروری می‌باشد. ارزیابی عملکرد بهره‌برداری شبکه نیز نیازمند الگو و شاخص مناسب و توافق‌شده از قبل است. پیش از ارزیابی عملکرد، انتظارات سازمان یا شرکت متولی بهره‌برداری شبکه آبیاری، برای کارکنان بهره‌برداری تبیین می‌شود و اهداف و شاخص‌های ارزیابی، با همکاری جمعی تهیه می‌گردد.

در کنترل و ارزیابی عملکرد بهره‌برداری شبکه‌های آبیاری آنچه بایستی مواقبت شود، به‌طور کلی گرایش به مثبت‌گرایی در کارشناسان شبکه آبیاری است. تهیه و تولید برنامه و عملکرد منطبق با واقعیت از پیش‌نیازهای کنترل و ارزیابی عملکرد می‌باشد. در حقیقت اندازه‌گیری عملکرد بهره‌برداری باید واقعی باشد. همچنین لازم است وظایف هر فرد و تیم عملیاتی برای تعقیب اهداف مدیریت شبکه آبیاری و زهکشی از قبل، معلوم و روشن شود. پس از تهیه عملکرد، مقایسه عملکرد با برنامه بهره‌برداری و اهداف مدیریت شبکه آبیاری بر پایه الگوها و شاخص‌های از پیش‌ تعیین شده، می‌تواند منجر به اقدامات اصلاحی مورد نیاز در شرکت متولی و مدیریت شبکه آبیاری گردد. برخی از ویژگی‌های الگوها و شاخص‌های لازم برای کنترل و ارزیابی عملکرد بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری به شرح زیر هستند:

شاخص‌ها بایستی از اهداف شبکه آبیاری و زهکشی و هدف های شرکت یا سازمان متولی آن استخراج شوند.

شاخص‌های عملکرد باید امکان مقایسه دو آبگیر یا دو کانال یا دو شبکه یا دو شرکت را با هم فراهم کند.

گردآوری اطلاعات و روش‌های محاسبه هر الگو و شاخص باید روشن باشد.

شاخص‌های نسبتی بر اعداد مطلق مطلوبتر هستند.

عملکردهای عینی نسبت به ذهنی مناسبتر خواهند بود. 

الگوها و شاخص‌ها باید از طریق تشریک مساعی و مباحثه دست اندرکاران و ذینفعان انتخاب شوند.

شاخص‌های عملکرد باید تحت کنترل شرکت یا سازمان متولی شبکه آبیاری باشند.

شاخص‌ها باید ساده، با بازخورد سریع و موجب بهبود مستمر بهره‌برداری شبکه باشند.

عباس جنگی‌مرنی،  کارشناس‌ارشد مدیریت منابع آب

انتشار مطلب، با ذکر نام سایت سیاست‌گزاری ایران، بلامانع است.